Silvía Nótt og Da Vinci lykillinn

Í fyrsta lagi: Kristján Hreinsson er refurinn í dæmisögunni um vínberin sem voru súr. Hann lýsti yfir ánægju sinni með að Finnar skyldu vinna, og sá ekkert sameiginlegt með þeim brandara að senda miðaldra karlmenn í latexgrímubúningum annars vegar, og þeim brandara að senda Silvíu hins vegar. Réttlætti hann svo skoðun sína með þeirri staðhæfingu að “lagið væri gott” sem er auðvitað mjög huglægt mat. Einhverjum hlýtur jú að hafa þótt lag Silvíu gott, en ekki lögin sem Kristján átti texta við. Hann minnir um margt á þá Wenger og Mourinho. Hefði Silvíu gengið betur leyfi ég mér að efast um að skáldið hefði verið til í jafnlangt útvarpsviðtal. En að aðalefninu...

Í lesbók Morgunblaðsins eru þessa helgina nokkrar áhugaverðar greinar, m.a. tvær um Silvíu Nótt og ein um Da Vinci lykilinn. Þessi fyrirbæri eiga nokkuð sameiginlegt, einna helst það að vera skáldverk sem hafa stuðað fólk sem áttar sig ekki á að um tilbúning er að ræða. Ég mæli eindregið með lestri allra greinanna, en hér koma nokkur dæmi:

Það er athyglisvert hversu harðvítug umræðan um sannleiksgildi Da Vinci lykilsins er, í ljósi þess að þar er augljóslega um skáldsögu en ekki sagnfræðirit að ræða. Umræddar bækur sem benda á staðreyndavillur í skáldsögunni tefla þeim fram líkt og þær komi upp um mistök í sagnfræðiriti, og saka höfund skáldskaparins m að beita blekkingum.

Hér dettur manni í hug andmæli Kristjáns Hreinssonar í forkeppninni.

(Athugið: þeir sem hafa gaman af táknfræðilegum pælingum í Da Vinci lyklinum – skoðið hversu skemmtileg andstæða er á milli nafnanna Silvía Nótt og Kristján Hreinsson. Annað stendur fyrir hið dökka og villta, hitt fyrir hið hreina og bjarta.)
Kristján skáld varð sér að mínu áliti til minnkunnar í útvarpsviðtalinu í dag. Það var augljóst að hann gladdist mjög yfir ósigri Silvíu, en gerði sig sekan um mikinn misskilning þegar hann hélt því fram að það væri ekki hægt að láta stelpur með gemsa ráða því hver færi á Eurovision fyrir Íslands hönd, það yrði að leggja meiri hugsun í þetta.
Sá sem heldur að lítil hugsun sé á bak við fyrirbærið Silvíu Nótt hefur ekki verið að fylgjast með, og gerir ekki greinarmun á persónunni og þeirri vinnu sem fer í að búa hana til, og alvöru manneskju.
Og ég kaus Silvíu fimm sinnum með mínum gemsa og er ekki stelpa heldur miðaldra karlmaður.
Fleiri dæmi eru um misskilninginn, úr aðsendum greinum til Morgunblaðsins, t.d. gaurinn í Svíþjóð sem horfði á Kastljósviðtal við Silvíu og skrifað tvær greinar um meinta ölvun hennar (Ágústa drekkur ekki!), nú eða þetta: “Því kom þessi stúlka ekki fram undir eigin nafni eins og aðrir flytjendur? Kynnarnir hefðu þá eins getað verið Nonni litli og Edith Piaf.” (Ámundi Kristjánsson, bifreiðastjóri og áhugamaður um vönduð vinnubrögð.)

Og til samanburðar:
Sjónvarpið hefur sýnt frá blaðamannafundum og æfingum Silvíu í Aþenu og þar hefur verið rætt við erlenda blaðamenn. Þeir segja auðvitað að þeir átti sig á því að persónan sé tilbúningur og grín en svo ræða þeir í fúlustu alvöru um að hún mætti nú hegða sér betur og koma fram við fólk af virðingu. Þeim líkar ekki öllum grínið en það merkilega er að þeir ræða þetta ekki eins og sjónvarpsþátt – þeir segja ekki: Þetta er ekkert fyndið – heldur eins og alvöru manneskju sem þeir vonast til að bæti sig og verði almennileg.

Hér kemur soldið dýpra stöff:
Í ljós kemur að hinn myrtu var meðlimur leynireglu sem helguð er varðveislu skjala sem sanna m.a. að Jesús var mannlegur en ekki guðlegur, var kvæntur Maríu Magdalenu, átti með henni barn og ætlaði henni lykilhlutverk við stofnun kristinnar kirkju. Þessi vitneskja féll hins vegar ekki að hugmyndafræði kirkjunnar sem hefur um aldabil útilokað konur frá valdastöðum stofnunarinnar og lagt áherslu á guðlegt eðli Krists. Samkvæmt skáldsögunni hefur vitneskjan um barnsmóður Krists hins vegar varðveist í mýtunni um gralið helga, og kristilegum táknum og sögum er leggja áherslu á þátt hinnar helgu gyðju í kristinni trú.

Og til samanburðar:
Silvía er nefnilega feminískur gjörningur... Feminískur gjörningur? Er Silvía holl fyrirmynd stúlkubarnanna okkar? Eiga konur að vera svona og eru það góð skilaboð til drengja? Var ekki gáluáróðurinn ærinn fyrir, með fylgjandi dræsufatnaði (eins og glöggt sést í Söngvakeppninni)? Jú, þrátt fyrir allt er ekki annað hægt en að líta á gjörninginn “Silvia Night” sem róttæka gagnrýni á allt klabbið. En að skilgreina Silvíu Nótt er auðvitað eins og að skvetta vatni á gæs. Silvía Nótt er ádeila á allt og alla, og hún er það ekki – allt skrumskælist í hennar höndum. Hún er í senn hið góða og hið illa. Hún er saklaust hliðarsjálf sem eins og frelsarinn ætlar að “bjarga okkur” eins og hún tönnlast á, en hún er líka and-kristur sem býður hverjum og einum það sem hann vill – hún er Fríða og dýrið.

Og aftur um Da Vinci lykilinn:
Líklegt má telja að útkoma Da Vinci lykilsins á tímum þegar bókstafstrú og þáttur trúar í opinberu lífi er að aukast gríðarlega í Bandaríkjunum, eigi nokkurn þátt í eldfimi hennar. Í því samhengi er athyglisvert að hin neikvæðu viðbrögð við umfjöllunarefni bókarinnar gerðu ekki vart við sig fyrr en eftir að vinsældir hennar urðu ljósar og lesendur tóku að bera sig eftir upplýsingum um mótunarsögu kirkjunnar og draga í efa ýmsar forsendur kristninnar, t.d. með því að spyrja spurninga um valdleysi kvenna innan hennar.

Og enn um Silvíu:
Mikil reiði braust út meðal barna og foreldra sem ætluðu að hitta Silvíu á bensínstöð Esso við Ártúnshöfða nýlega en þá mætti Silvía ekki “sjálf” en önnur kona mætti að “leika” Silvíu. Veruleiki og ímyndun eru greinilega runnin saman í þessari konu.

Kristján aftur: hann hélt því fram að púið sem Silvía fékk á sig hafi verið það fyrsta í sögu keppninnar. Þar sýnir hann enn og aftur að hann er ekki að fylgjast með því Páll Óskar sagði frá því í blaðaviðtali daginn fyrir keppni að einhverntímann var púað á stelpur sem augljóslega voru að mæma. Ég man reyndar ekki frá hvaða landi þær voru. Auk þess kom það mjög skýrt fram í stigagjöfinni í Aþenu að hinir grísku áhorfendur eru fljótir að púa á það sem þeim mislíkar. Litháar fengu sinn skammt í keppninni sjálfri, en í hvert einasta sinn sem Grikkland fékk færri en 7 stig heyrðist óánægja áhorfenda greinilega. Rétt eins og Bandaríkjamennirnir trúuðu er Kristján of seinn á sér til að gagnrýni hans sé marktæk.


Um Da Vinci lykilinn:
Viðbrögð Langdons við spurningu lögregluforingjans hrinda af stað hugleiðingum hans um það hvernig tákn eru sögulega og menningarlega mótuð. Þannig varð fornt stjörnutákn náttúrudýrkunar að tákni djöfladýrkunar er kaþólska kirkjan leitaðist við að setja sinn eigin guð ofar heiðnum guðum. (Langdon bölvar kvikmyndaverksmiðjunni Hollywood í hljóði fyrir að vinsældavæða hina afbökuðu merkingu táknsins með því að birta það ítrekað í samhengi við djöfladýrkun í lélegum hrollvekjum.)

Til samanburðar – undirfyrirsögn annarrar greinarinnar um Silvíu:
“Allt þetta mun ég gefa þér ef þú aðeins fellur fram og tilbiður mig.” (Sjá Matteusarguðspjall, 4. kapítuli, 9. vers. Svar Krists var: Vík burt Satan!)
Og annarsstaðar:
Þótt Silvíu hafi verið meinað að nota ljóta f-orðið í keppninni er þó líklegt að annað hafi farið enn meira í taugarnar á Evrópubúum: Að hringja í guð og kalla hann hund getur varla heitið annað en guðlast. En var raunverulega um djöfullegan viðsnúning á “God” yfir í “dog” að ræða?
Enn annarsstaðar:
Mögnuð mærin er t.a.m. mynduð úr Madonnu, Marilyn Monroe og Marilyn Manson en erkitýpísk frummynd þeirra allra er María mey, í viðsnúinni eða íronískri mynd.

“Hræn mæ?”